دانشکده سلامت و دین

سند رسالت و اهداف رشته تاریخ علوم پزشکی

معرفی رشته

تاریخ علوم پزشکی رشته‌ای نوظهور در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور است. پرداختن به حوزه تاریخ علوم پزشکی از آن جهت اهمیت دارد که گذشته چراغ راه آینده است و مطالعه تاریخ علوم پزشکی در بستر تاریخ و به‌ویژه بررسی تاریخ علوم پزشکی کشور در دوره تمدن اسلامی، می‌تواند ضمن فراهم نمودن زمینه‌های بهره‌گیری از تجارب موفق گذشته، آسیب‌شناسی و نقد ناکامی‌ها و اتخاذ تدابیر مناسب در راستای چشم‌انداز تمدن‌سازی نوین اسلامی در این حوزه را امکان‌پذیر می‌سازد. به‌علاوه، مطالعه نظام‌مند متون و منابع تاریخی در حوزه علوم پزشکی، کمک شایانی به توسعه طب سنتی ایرانی به عنوان یک امکان جایگزین در کنار سایر رویکردهای طبی خواهد نمود.

تعریف رشته

دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته تاریخ علوم پزشکی، اولین مقطع تحصیلی این رشته است که در آن، پذیرفته شدگان ضمن آشنایی با تاریخ پیدایش، تکامل و نوسانات پزشکی و علوم وابسته به آن و بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری، افول و بالندگی و رشد آن و نیز بازشناسی و بازکاوی عوامل مختلف تأثیرگذار بر آن، پیوندی میان گذشته و امروز علم برقرار می‌سازند و از مجموعه بررسی‌های تاریخی و علمی خود، عرصه‌های جدیدی برای بهره‌گیری بهینه در زمینه آموزش، پژوهش و تأمین حفظ و ارتقای سلاکت افراد و جوامع بشری فراهم خواهند ساخت.

رسالت رشته تاریخ علوم پزشکی

رسالت این رشته، تربیت دانش‌آموختگان آگاه از پیشینه تاریخی و روند رشد علوم پزشکی در جهان و به‌ویژه در کشور است که توانایی تحلیل و نقادی وقایع و رخدادهای تاریخی این حوزه را دارا بوده و قادرند در زمینه آگاه‌سازی جامعه پیرامون به‌ویژه دانشجویان، اساتید و کارکنان نظام سلامت نسبت به تاریخ علوم پزشکی از طریق آموزش، پژوهش و فعالیت‌های ترویجی اقدام نمایند. این دانش‌آموختگان از طریق آشنایی با افتخارات ملی و دینی در حوزه طب و در عین حال، بهره‌برداری از روندهای تاریخی برای تبیین مسیر آینده حرکت علمی و فرهنگی در حوزه طب و سلامت با استفاده از آخرین دستاوردهای بشری روز و التزام به ارزش‌های بومی و دینی و منابع علمی خودی، ایفای نقش خواهند کرد و تبیین بهتر پیشینه پرافتخار علمی کشور به‌ویژه در دوره تمدن اسلامی به عنوان چراغ راه توسعه علمی در زمان حال و آینده را بر عهده خواهند داشت. بدین‌ترتیب، رسالت این رشته تربیت متخصصین برخوردار از آگاهی‌های لازم در زمینه تاریخ علوم پزشکی و به‌خصوص تاریخ علوم پزشکی در دوره تمدن اسلامی است که قادر به بازشناسی منابع کهن پزشکی، ارزیابی آنها و نیز مشارکت در گردآوری و تألیف منابع علمی و انجام پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در سطح متناسب باشند.

اهداف

هدف کلی رشته، بازشناسی میراث پزشکی بشر و سیر تحولات آن و سهم ایران و ملل اسلامی در نوآوری‌ها و نوآفرینی‌ها در دانش پزشکی گذشته و آثار آن بر علوم پزشکی امروز و تحلیل و ریشه‌یابی دلایل پیشرفت و افول آن و بهره‌گیری از تجارب گذشته برای بالندگی علمی و توسعه آینده می‌باشد. بدین‌ترتیب، رشته تاریخ علوم پزشکی اهداف زیر را دنبال می‌نماید:

• تربیت دانش‌آموختگانی با سطح علمی قابل قبول
• توانمندسازی دانشجویان در زمینه انجام پژوهش در حوزه تاریخ علوم پزشکی و تدوین و انتشار حاصل فعالیت‌های پژوهشی
• توانمندسازی دانشجویان برای انجام مطالعات تطبیقی رخدادهای پزشکی در گذشته و حال و در سرزمین‌های اسلامی و غرب
• توانمندسازی دانشجویان در زمینه بهره‌گیری از نسخ خطی علوم پزشکی
• توانمندسازی دانشجویان در زمینه بهره‌گیری از اسناد تاریخی در پژوهش‌های مرتبط با تاریخ علوم پزشکی
• تربیت دانش‌آموختگان پایبند به اصول اخلاقی و ارزشی از جمله صداقت و امانت‌داری در مطالعات و پژوهش‌های تاریخی
• افزایش اعتماد به نفس، امید و انگیزه در بین دانشجویان برای حرکت‌های علمی و فناورانه
• آماده‌سازی دانشجویان جهت ورود به مقاطع بالاتر تحصیلی پس از اتمام دوره کارشناسی ارشد

ارزش‌ها

بازشناسی سیر تحولات دانش پزشکی، به‌خصوص در سرزمین بزرگ ایران، توجه ویژه اسلام به پزشکی، تلاش ارزنده دانشمندان ایرانی به‌خصوص در دوره تمدن اسلامی، نوآوری‌های آنها و چگونگی انتقال علوم از سرزمین‌های اسلامی به دیگر سرزمین‌ها، اثرات مثبت آگاهی از سیر تاریخی تحولات پزشکی و سهم ایران و ملل مسلمان در این تحولات، زمینه‌ساز اعتماد به نفس بیشتر جوانان و نیز فراهم کننده عرصه‌های جدیدی از پژوهش و آموزش و پشتوانه تأسیس این رشته است.

چشم‌انداز رشته

با توجه به انتظار جهانی و ملی از کاربرد تجارب ارزنده گذشتگان و بهره‌گیری از میراث عظیم میهنی و اسلامی ما و ضرورت القای اعتماد به نفس بیشتر دانشجویان و محققین ایرانی، انتظار می‌رود این دوره آموزشی بتواند با تربیت نیروهای کارآمد و آگاه، به سهم خود گام مؤثری در پیشبرد اهداف توسعه علمی و احیای ارزش‌های ملی- اسلامی در راستای احیای تمدن نوین اسلامی بردارد.

توانمندی‌های گروه و وظایف آن

گروه تاریخ علوم پزشکی با استفاده از ظرفیت علمی درون گروه و نیز تعاملات درون‌دانشگاهی و برون‌دانشگاهی و بهره‌گیری از اساتید شایسته در حوزه‌های مختلف مرتبط با تاریخ علوم پزشکی، در راستای عمل به وظایف آموزشی و پژوهشی خود انجام وظیفه می‌نماید. توانمندی‌های گروه تاریخ علوم پزشکی منبعث از اعضای هیأت علمی، اساتید مدعو، کارکنان، منابع علمی در اختیار و در دسترس و منابع کالبدی و تجهیزاتی است و وظایف گروه نیز به تناسب توانمندی‌های یاد شده و همسو با چشم‌انداز، رسالت و اهداف تعیین شده برای گروه تاریخ علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی قم می‌باشد.

توانمندی‌ها و صلاحیت‌های مورد انتظار از دانش‌آموختگان

با عنایت به برنامه درسی رشته و نیازهای جامعه و سیاست‌های دانشگاه، انتظار می‌رود دانش‌آموختگان رشته تاریخ علوم پزشکی در حیطه‌های آموزشی، پژوهشی و ارائه خدمات، شایستگی‌های لازم را کسب نمایند.

در حیطه آموزشی، انتظار می‌رود بتوانند در زمینه‎‌های زیر به ایفای نقش بپردازند:

• آشنایی با اصول و مهارت‌های آموزش در حوزه تاریخ علوم پزشکی
• آشنایی با منابع اصیل طب ایرانی با رویکرد مطالعات تاریخی
• روزآمدی در زمینه پژوهش‌های روز در حوزه تاریخ علوم پزشکی در ایران و جهان
• تهیه منابع آموزشی و کمک آموزشی در حیطه تاریخ علوم پزشکی
• ارائه مباحث مرتبط با تاریخ علوم پزشکی به داوطلبان و علاقه‌مندان
• نقد و تحلیل رخدادهای تاریخی مرتبط با علوم پزشکی

در حیطه پژوهشی، شایسته است بتوانند انتظارات زیر را برآورده نمایند:

• روزآمدی در زمینه آگاهی از پژوهش‌ها و مطالعات جاری در مطالعات حوزه تاریخ علوم پزشکی در جهان
• تسلط به شیوه‌ها و فنون پژوهش در حوزه تاریخ علوم پزشکی
• مشارکت در بازشناسی و معرفی میراث تاریخ پزشکی و منابع آن
• انجام پژوهش‌های منبع‌شناختی و تهیه و معرفی منابع مرتبط جهت بازشناسی
• مشارکت در انجام پژوهش‌های فرهنگی، تاریخی و مأخذشناسی در علوم پزشکی
• بازشناسی نقش دانشمندان ایرانی و اسلامی در نوآوری‌های پزشکی
• بازیابی متون کهن پزشکی و تاریخ مرتبط با طب در تمدن ایرانی و اسلامی
• فعالیت در زمینه تصحیح متون تاریخی مرتبط با علوم پزشکی
• آشنایی با زبان‌های خارجی و باستانی در حد نیاز برای فعالیت در حوزه تاریخ علوم پزشکی
• تحلیل علمی در زمینه چگونگی انتقال دانش پزشکی از ایران به سایر کشورها و بالعکس

در عرصه ارائه خدمات، قادر به انجام وظیفه در موارد زیر باشند:

• مشارکت در امور اجرایی در مراکز تحقیقاتی مربوطه
• فعالیت در مراکز مرتبط از جمله پژوهشکده‌ها و مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی، دانشکده‌ها، کتابخانه‌ها و سایر مؤسسات علمی و فرهنگی

موارد فوق با عنایت به نیازهای جامعه و به‌ویژه نظام سلامت، توجه به اسناد بالادستی، ارزش‌ها و مسئولیت اجتماعی و با عنایت به شواهد و شرایط عینی مرتبط با رشته تاریخ علوم پزشکی و کارکردهای مورد انتظار از آن و با نظرخواهی از دانشجویان این رشته تدوین شده است.